Ermeni terörizmi, 1980 yılından bu yana Ermeni Devleti ve Ermeni kamuoyu, sayesinde varlığını sürdürmüş ve de dünyanın bir çok noktasında eylemlerde bulunmuştur.
Devlet desteğini de arkasına alan Ermeliler, Dağlık Karabağ’da 7 ili işgal ederek Azerbaycan topraklarının % 20 sini ele geçirmiş ve bunu yaparken de günahsız binlerce insanı öldürmüştür. Bu terör eylemlerden bir kısmını şöyle sıralayabiliriz:
16 Eylül 1989’da ‘Bakü-Tiflis’ yolcu otobüsü patlatılmış, 5 kişi ölmüş, 25 kişi yaralanmıştır.
18 Şubat 1990’da ‘Yevlak-Laçın’ yolunun 105.kilometresinde ‘Şuşa-Bakü’ otobüsü patlatılmış ve birçok insan yaralanmıştır.
11 Temmuz 1990’da ‘Terter-Kelbecer’ yolcu otobüsü patlatılmış, sivil vatandaşların oluşturduğu araba zincirine yapılan terör eylemiyle 14 insan ölmüş, 35 kişi ise yaralanmıştır.
10 Ağustos 1990’da ‘Tiflis-Ağdam’ yolcu otobüsü patlatılmış, 20 kişi ölmüş, 30 kişi yaralanmıştır. Patlamayı yapan A.Avenesyan ve M.Tatevosyan yakalanmıştır.Aynı gün ‘Şemkir-Gence’ otoyolunda Hanlar şehri yakınlarında ‘LAZ’ markalı 43-80 AKF devlet otobüsü patlatılmış ve 17 kişi ölmüş, 26 kişi yaralanmıştır.
30 Kasım 1990’da Hankendi hava alanı yakınında, yolcu otobüsü patlatılmış, 2 kişi ölmüş, 11 kişi de yaralanmıştır.
9 Ocak 1991’de ‘Molodyoj Azerbaycan’ gazetesinin habercisi Salatın Eskerov ve 3 askerî korumasının olduğu otomobile terör saldırısında bulunulmuş ve 4 kişinin ölümüne sebep olunmuştur. Eylemi yapan, A.Mkrtçyan, K.Petrosyan, A.Mangasaryan ve K.Arustamyan adlı teröristler de yakalanmıştır.
30 Mayıs 1991’de Rusya Federasyonuna bağlı Dağıstan Cumhuriyeti, Hasavyurd istasyonu yakınlarında ‘Moskova-Bakü’ yolcu treni patlatılmış, 11 kişi ölmüş, 22 kişi de yaralanmıştır.
19 Haziran 1991’de ‘Yavlak-Laçın’ otomobil yolunun 106. kilometresinde 5459 sayılı askeriyeye ait ‘UAZ-469’ markalı otomobil patlatılmış, 3 kişi ölmüş, 3 kişi de ağır yaralanmıştır.
31 Temmuz 1991’de Dağıstan Cumhuriyeti, Temirtau istasyonu yakınlarında ‘Moskova-Bakü’ yolcu treni patlatılmış, sonucunda 16 kişi ölmüş, 20 kişi yaralanmıştır.
2 Ağustos 1991’de Hadrut şehri Dolanlar köyünde ‘KAZ-53’ otomobil patlatılmış, 4 kişi ölmüş, 8 kişi yaralanmıştır.
21 Ağustos 1991’de Hadrut şehri Şadaht köyü yakınlarında ‘KAVZ’ markalı 70-30 AKD resmî otomobil patlatılmış, 2 kişi ölmüş, 10 kişi yaralanmıştır.
8 Eylül 1991’de ‘Ağdam-Hocavend’ yolcu otobüsü ateşe verilmiş, 5 kişi öldürülmüştür.34 kişi de muhtelif derecelerde yaralanmıştır.Bu terör eylemini, Haçaturyan Volodi, Yeremyan Saro, Çalyan Saşa, Arustamyan Armo yapmıştır.Aynı gün ‘Ağdam-Karadağlı’ hattındaki otobüs Ermeni teröristlerce ateşe verilmiş, 8 kişi ölmüş, 42 kişide muhtelif derecelerde yaralanmıştır.
26 Eylül 1991’de ‘Yevlak-Laçın’ yolunda ‘VAZ-2106’ markalı D 72-07 AK numaralı otomobil patlatılmış, 2 kişi ölmüşi14 kişi yaralanmıştır.
19 Ekim 1991’de Ağdere şehrinin, Sırhavend köyü yakınlarında ‘UAZ-469’markalı otomobil patlatılmış, sonuçta, 3 kişi ölmüş, 2 kişi yaralanmıştır.
20 Kasım 1991’de Hocavend şehri, Garakend köyü yakınlarında ‘Mi-8’ helikopterinin ateşe verilmesi neticesinde, Azerbaycan, Rusya ve Kazakistan’ın gözlemcilerinden 19 kişi öldü.
26 Aralık 1991’de ‘Şuşa-Laçin’ yolunun 4.kilometresinde ‘Zil-130’ ve Moskoviç’ arabaları patlatılmış, 5 kişi ölmüş, 4 kişi yaralanmıştır.
8 Ocak 1992’de Türkmenistan’dan ‘Krasnovodsk-Bakü’ hattındaki vapurda yapılan terör eyleminde, 25 kişi ölmüş, 88 kişi yaralanmıştır.
28 Ocak 1992’de ‘Ağdam-Şuşa’ hattında uçan Mi-8 idari helikopteri Şuşa yakınlarında teröristlerce vurulmuş, çoğu kadın ve çocuk 44 kişi ölmüştür.
1992 Ocak ayında Ermeni terör gurupları Kerkicehan kasabasında 80 kişi, 1992 Şubat ayında Hocavend şehrinin Karadağlı köyünde 77 kişi ve 26 Şubat 1992’de Hocalı’da 613 vatandaş katledilmiş, 650 kişi de yaralanmıştır.
22 Mart 1992’de “UAZ 469” markalı 60-25 AZU resmî devlet otomobili Kazak şehrinde patlatılmış, neticede 3 kişi ölmüş, 2 kişi yaralanmıştır.
28 Mart 1992’de “KamAZ-5410” markalı 40-53 AKŞ resmî devlet otomobili Kazak şehrinde patlatılmış, 3 kişi ölmüş, 2 kişi de yaralanmıştır.
18 Nisan 1992’de “Kazak-Ceferli” yolunun 10.kilometresinde “VAZ” markalı araba silahlı baskına maruz kalmış, neticede 2 kişi ölümcül yaralanmıştır.
20 Mayıs 1992’de Zengilan şehrinin Kazancı köyü yakınlarında “UAZ-469” markalı 80-33 AKD devlet numaralı nişanlı araba silahlı baskına maruz kalmış, neticede 2 kişi ölmüş, 2 kişi yaralanmıştır.
28 Şubat 1993’de Rusya’nın Kuzey Kafkas arazisindeki Kudermes istasyonu yakınlarında “Kislovodsk-Bakü” yolcu treni patlatılmış, 11 kişi ölmüş, 18 kişi yaralanmıştır.
2 Haziran1993’de Bakü demiryolu istasyonunun patlatılması neticesinde devlet yüklü miktarda zarara uğratılmıştır.Eylemci, Rusya vatandaşı İgor Hatkovski, Ermenistan Cumhuriyeti Milli İstihbarat Teşkilatı, İstihbarat Şefliği Şube Başkanı, Yüzbaşı Caan Ohanesyan tarafından yönlendirilerek, casusluk ve teröristlik maksadıyla Azerbaycan’a gönderildiğini, büyük insan katliamı ile neticelenecek patlamalar yapmak için emir aldığını itiraf etmiştir. Mahkeme araştırması zamanı görülmüştür ki, aynı grup, 1992-1994’de Rusya’dan Bakü’ye gelen yolcu treninde ard arda eylemler yapmışlardır.
22 Temmuz 1993’te Terter şehrinde yapılan patlamalar neticesinde 5 kişi ölmüş, 18 kişi yaralanmıştır.
Aynı gün Kazak şehrinin merkezinde yapılmış patlama neticesinde 6 kişi ölmüş, 10 kişi yaralanmıştır.
30 Ağustos 1993’de Hadrut şehrinde “ZiL” markalı araba patlatılmış, neticede 2 kişi ölmüştür. Aynı hadiseden bir kaç gün sonra içerisinde 12 vatandaş bulunan “KAZ-66” markalı yolcu otobüsü şehirden çıkarken patlatılmış, neticede 4 kişi ölmüş, 8 kişi ağır derecede yaralanmıştır.
1Şubat 1994’de Bakü demiryolu istasyonunda “Kisiovodsk-Bakü” yolcu trenine terör eylemi yapılmış, 3 kişi ölmüş, 20 kişi yaralanmıştır.
18 Mart 1994’de Hankendi şehri yakınlarında İran Hava Kuvvetlerine ait “Herkules” tipli uçak vurulmuş, 34 diplomat ve onların aile üyeleri ölmüşler.
Mart 1994’de Bakü metropoliteninin “20 Ocak” istasyonunda ki patlamalar neticesinde 14 kişi ölmüş, 49 kişi yaralanmıştır.Mahkeme göstermiştir ki, terör eylemleri Ermenistan Özel İdare organları tarafından hazırlanmış, istihbaratçı “Sadval” lezgi teşkilatının üyeleri tarafından hayata geçirilmiştir.
Belli olmuştur ki “Sadval” istihbaratçı teşkilatının aynı fiilleri1992 yılından itibaren defalarca Ermenistanda olmuş, bu ülkenin Milli İstihbarat Teşkilâtının yapılandırılmasında, maliyeleşmesinde ve silahlanmasında yakından iştirak etmiştir.1992 yılının Nisan-Mayıs aylarında Lezgi asıllı olan 30 Azerbaycan vatandaşı Ermenistanın Nairi şehrinin Lusakert kasabasında yerleşen talim sahasında hususi terör-tahribat hazırlığı görmüştür.Mahkeme zamanı belli olmuştur ki, tahribatçılar talimata uygun olarak, “20 Ocak” istasyonu ile yan yana olan Bakünün “Nizami” sinema salonunda, Cumhurbaşkanlığı Sarayında ve Bakü Elektrik istasyonunda patlamalar yapmayı planlaştırmışlar.
“20 Ocak” metro istasyonunda patlamalar yapılması ile itham olunan ve ermenistanda özel terörist eğitimi alan 30 sadvalcı ( Lezgilerden oluşan terörist gurup) cinayetlerle alakalı olarak tutuklanmıştır.
13 Nisan 1994’de Dağıstan Cumhuriyeti’nin “Dagestanskiye Ogni” istasyonu yakınlarında “Moskova-Bakü” yolcu treni patlatılmış, 6 kişi ölmüş, 3 kişi yaralanmıştır.
3 Haziran 1994’de Bakü metropoliteninin “28 May” ve “Gençlik” istasyonları arasında elektrik trenindeki patlama neticesinde 13 kişi ölmüş, 42 kişi muhtelif dereceli beden yarası almıştır.
Terör eylemi Azerbaycan Cumhuriyetinin vatandaşı, Dağlık Karabağ uğrunda yapılan savaşlar zamanı-13 Ocak1994’de esir düşmüş ve Ermenistan özel hizmet organları tarafından işbirliğine yöneltilmiş Azer Aslanov Salmanoğlu tarafından yapılmıştır.
Mahkeme araştırmaları zamanı belli olmuştur ki, 14 Ocak 1994’de ermeni istihbaratçılarının ideologlarından biri, yazar Zori Balayan savaş esiri, Lezgi asıllı Aslanov’la görüşmüş, Azerbaycanlılara karşı mücadelede bütün azınlık halkların birlikte faaliyet göstermelerinin gerekliliğini bildirmiştir.9-Temmuz 1994’de Ermenistan özel hizmet organlarının Artur adlı çalışanı, A.Aslanov’un Bakü’deki yerine telefon açarak onun sağ olduğunu bildirmiş ve özgür bırakılması için yakın akrabalarından birinin Yerevan şehrine gelmesinin kaydetmiştir.16 Temmuz 1994’te A.Aslanovun anası Tacibat Aslanov’a, Yerevan’a gelmiştir.Azer Aslanov’a anasının hayatının tehlike altında olduğu bildirilmiş, bu tehditler altında o, Ermenistan özel hizmet organları ile “Ömer-75” kod ismi ile daimi işçiliğe alınmıştır.Azerbaycan’a sorunsuz gelmesi için, Azer Aslanov adına sahte belgeler hazırlanmış, patlayıcı madde ise aynı şekilde, tatlı, çikolata ve parfüm kutularına gizlenmiştir.
A.Aslanov “Yerevan-Mineralmye Vodı-Bakü” hattı ile Azerbaycan’a gelerek, 3 Temmuz 1994’de Bakü metrosunun “28 May” ve “Gençlik” istasyonu arasında trene terör eylemini yapmış ve yeniden Ermenistan’a geri dönmüştür.Bu müddet zarfında Yerevan’da esir tutulan anası bundan sonra özgür bırakılmıştır.
Mahkeme araştırmaları zamanı belli olmuştur ki, teröristleri yetiştiren, Ermenistan özel hizmet organlarının yüzbaşısı Karen Bagdasaryan ve komutan Seyran Sarkisyan olmuşlardır.Azerbaycan Cumhuriyeti’nin yüksek mahkemeleri tarafından yapılmış araştırmalar sayesinde görülmüştür ki, eylemlerin arkasında, Dağlık Karabağ’ın kanun dışı rejiminin yöneticileri-stratejistleri ve ermenistan Cumhuriyetinin özel hizmet ve diğer devlet organlarının teşkilatçılığı, maliye ve teknik desteği bulunmaktadır.
——————–
1- Ebülfez Elçibey, İsmayıl Celali, Multi Medya, “Edebiyat” Gazetesi, 11 Ocak 1991; Muhammet Kemaloğlu,Gazi Üniversitesi Tarih Yüksek Lisans, muhammetkemaloglu@gmail.com,Kemaloğlu,Şeyda-Muhammet, Elçibey’in Düşünceleri Ve Kanun Devleti, Berikan Yayınevi, Ankara, 2007.
